Gezegenimizin uydusu Ay, tarih boyunca insanlığın ilgisini çekti. Özellikle 20. yüzyılda ABD ve Sovyetler Birliği arasında bu gökcismine gitme konusunda bir yarış vardı. Şimdilerde ise tekrar bir yarış başladı. Üstelik ABD ve Rusya’nın yanında Çin ve Hindistan da bu yarışa katıldı. Bunun yanında bazı özel şirketler de Ay’a araçlar gönderiyorlar. Bu rekabette amaç ise Ay’da su aramak. Bunun altında ise muazzam bir kar elde etme amacı yatıyor. Şirketler ve ülkeler trilyonlarca dolarlık Ay pazarından en büyük payı elde etme peşinde.
Hindistan, Chandrayaan 3 uzay aracını geçtiğimiz gün Ay’ın Güney Kutbu’na başarılı bir şekilde indirdi. Sismik aktiviteyi ve jeolojik koşulları araştırmaya yönelik cihazlarla donatılan araç, yaklaşık iki hafta boyunca keşifler gerçekleştirecek. Üstelik bu projenin başarılı olması ile Hindistan, Japonya ile ortak geliştirdiği keşif aracı LUPEX’i 2025 yılında gönderecek. LUPEX ile Japonya ve Hindistan, Ay’da su arayacak. Rusya da araştırmalar yapmak üzere aynı bölgeye Luna-25 aracını göndermiş, ancak araç geçtiğimiz hafta ay yüzeyine çakılmıştı.
Özel şirketler de yarışa katıldı
Sadece ülkeler değil özel şirketler de bu yarışa dahil oldu. ABD’li Intuitive Machines şirketi de IM-1 misyonuyla bölgenin yakınlarına bir araç indirmeyi planlıyor. IM-1, kasım ortasında gönderilecek. Bunun yanında ABD’li bir diğer özel şirket Astrobotic tech. İle Japon Uzay Ajansı JAXA da bu yılın sonlarına doğru uzayda sondalar yollayacak. Bu yılın başında Japon özel şirket ispace’in uzay aracı Ay yüzeyinde düşmüştü.
Ay’daki dev pazar
Peki ülkeler ve şirketler neden Ay’da su arıyorlar? Birçok özel şirket ve ülke, Ay’a madencilik yapmak için üs kurmak istiyor. Ay’da dünyada nadir bulunan elementlerden bolca bulunduğu var sayılıyor. Üstelik bir kilogramının bile milyarlarca doğar edebildiği bu nadir elementler, sağlık sektöründe, mobil cihazların yapımında, elektrikli araçlarda ve daha bir çok alanda kullanılıyor.
Ayrıca ABD, Çin gibi ülkeler, Mars’a roketlerini buraya kuracağı üslerden göndermek istiyor. İşte suyun varlığı burada büyük önem kazanıyor. Bu üslerde ve madenlerde kullanılacak içme suyu Ay’dan tedarik edilecek. Ayrıca suyun ayrıştırılması ile elde edilecek oksijen, solunmak üzere bu üslerde kullanılacak. Bunun yanında yine sudan elde edilecek hidrojen, madenlerde çalışacak robotların, üslerin ve Ay’a gidip gelecek roketlerin yakıtı olarak kullanılacak.
Su ne zaman bulundu?
Ay’da suyun varlığı ise yeni yeni ortaya çıktı. 2008 yılında ABD’deki Brown Üniversitesi araştırmacıları Apollo misyonlarıyla 1970’lerde getirilen Ay örneklerini yeni teknolojiyle yeniden incelediler. İnceleme sonucunda aydaki volkan patlamaları sonucu oluşmuş cam boncukların içinde su molekülleri buldular.
Bu su dolu cam boncukları 2020’de Çin’in Ay’a gönderdiği uzay aracı Chang’e 5 tarafından da ortaya çıkarıldı. Ayrıca Nature dergisinde yayınlanan bir araştırma, bir kaç mikrometre ile milimetre arasında değişen büyüklüklere sahip bu Ay’daki cam boncukların tamamında 269 trilyon litre su olabileceğini tahmin ediyor.
1998 yılında NASA, Ay’ın Güney Kutbu’nda bulunan kraterlerde su buzu bulunabileceğine dair kanıtlar bulmuştu. Ayrıca 2009 yılında, Hindistan’ın Chandrayaan-1 sondası ay kraterlerinde su buzu tespit etti. Aynı yıl bir NASA sondası ise yüzeyin altında donmuş su buldu.
Ay yolculuklarının tarihi
Ay’a ilk sert inişi 1959’da Sovyetlerin Luna-2 aracı, yumuşak inişi de 1966’da yine Sovyetlerin Luna-9 aracı yaptı. Aya ilk insanlı yolculuk ise ABD’nin 1969 yılında Apollo 11 görevi ile gerçekleşti. ABD, 2027 yılına kadar Artemis programı ile tekrar Ay’a insanlı iniş yapmayı planlıyor. Bunun yanında Çin ise Chang’e programı ile 2030’lu yıllarda Ay üzerinde bir üs kuracağını açıklamıştı. Bu yıl Hindistan, daha önce de Çin Ay’a yumuşak inişi gerçekleştiren diğer ülkeler olmuştu.
Kaynaklar: WSJ, Reuters, Nature, Nikkei, Spectrum